Elk jaar breng ik verslag aan de districtsvergadering van de KvdN in Nederland, het hoogste gezag dragende orgaan van onze landelijke kerk. In Ieder verslag geef ik een overzicht van de ontwikkelingen binnen het kerkgenootschap van het afgelopen jaar en deel ik mijn visie als landelijk leider. Om beter zicht te krijgen op mijn reflectie op de kerk, ben ik door deze verslagen heen gegaan. De citaten komen uit de verslagen uit de desbetreffende jaren.
2015
Mijn eerste jaar als districtssuperintendent was een zoektocht. Leidraad waren de conclusies van consultatiecommissie over de gewenste ontwikkelingen in het district. Deze waren:
- Meer eenheid tussen en in kerken en predikanten onderling
- Aandacht voor de identiteit (bestaansrecht) van onze kerk
- Aandacht voor missionaire initiatieven en het stichten van nieuwe kerken
- Samenwerking met andere kerken en ons meer profileren naar buiten
Van deze vier hebben de eerste drie tot nu toe mijn aandacht gekregen. Veel van wat ik in mijn eerste verslag deelde bouwde voort op wat ik in november 2014 in mijn Quo vadis lezing gezegd had. Deze is ook te vinden in de categorie “KvdN Nederland” op mijn website.
In mijn verslag gaf ik aan dat het gesprek over homoseksualiteit dat enkele jaren geleden gestopt was weer voortgezet moest worden. “Ook al wordt er verschillend over gedacht en gaan gemeentes er anders mee om, we zullen met elkaar een gezamenlijke weg moeten zoeken, die bijbels-theologisch gefundeerd is, werkbaar is in onze Nederlandse setting en recht doet aan het standpunt van de Kerk van de Nazarener. Nu worstelen plaatselijke gemeentes met dit onderwerp zonder afstemming met de andere gemeentes”. Het faciliteren van dit gesprek is sindsdien één van mijn hoofdaandachtspunten geweest.
Het nadenken over dit ethische dilemma beïnvloedde ook mijn denken over de plaats van de kerk in een post-christelijke samenleving. “Ik meen dat wij nog veel te veel uitgaan van de situatie van het verleden waar de kerk een bepaald aanzien en gezag had. De kerk is in de samenleving als irrelevant gemarginaliseerd, en de dominante normen en waarden in de samenleving gaan steeds meer in tegen die van de Bijbel. Op zich weten we dit, maar dit is nog niet altijd terug te vinden in ons handelen. We zijn nog te veel bezig om “leuk” gevonden te worden door de wereld en lopen gevaar dat wij ons zout verliezen. Wij bereiden onze mensen onvoldoende voor om te leven in een niet-Christelijke wereld”.
“De kerk in Nederland is een kerk in ballingschap, of nieuwtestamentisch geformuleerd een kerk in de verdrukking, en we zullen ons moeten laten voeden door de OT profeten van de ballingschap en de apocalyptische redes van Jezus waarin waakzaamheid centraal staat, en de visioenen van Johannes. Niet om met voorspellingen te komen of om het wereldgebeuren te duiden, zoals vaak gebeurt, maar om te weten hoe wij in zo een tijd kerk moeten zijn. Het is voor ons een nieuwe situatie maar niet voor God. De tijd waarin wij leven is vergelijkbaar met de ballingschap van Gods volk toen de vijand sterker was of de tijd van de nieuwtestamentische gemeente in een vijandige wereld”.
Maar tevens probeerde ik onze nadruk op heiliging te verbinden met de nieuwe positie van de kerk in de samenleving. “De oproep van Jezus om onze vijanden lief te hebben krijgt in deze tijd een nieuwe dimensie. Voor ons betekent het of wij liefde kunnen geven aan een wereld die ons belachelijk vindt, die ons niet begrijpt en denkt dat we niet meer van deze tijd zijn. Kunnen we lief hebben zonder geliefd te zijn? Kunnen we begrijpen zonder begrepen te worden? Om hiertoe in staat te zijn zullen wij eerst opnieuw geraakt moeten worden door de heiligende en reinigende werking van Gods Geest, en zullen we ons nader bijbels-theologisch moeten oriënteren“.
2016
Als ik nu mijn verslag van het daaropvolgende jaar teruglees dan zie ik hoe mijn denken zich verder had ontwikkeld. Ik zocht een verbinding tussen missie, identiteit en eenheid. Onze identiteit mag niet los staan van onze missie en onze eenheid mag niet op iets anders berusten dan onze missie.
Mijn denken over missie was sterk gevormd door mijn studie van het Johannes evangelie en Handelingen. “Missie gaat over gezonden zijn en heeft iets dynamisch. Gezonden zijn is niet hetzelfde als een kerk die aan zending doet of zending ondersteunt. Daarmee is een kerk nog niet zelf missionair. Niet de kerk moet uitzenden, maar zij moet zichzelf als uitgezonden zien door de Heer der kerk. De kerk in Handelingen ervaarde reeds dat wanneer de Geest van God waait, dingen gebeuren waar de leiders in Jeruzalem geen grip op hebben. Dan krijgt de leiding op eens te horen dat Filippus de stoute schoenen heeft aangetrokken en het evangelie aan de Samaritanen heeft verkondigd. Dan horen ze het gerucht dat de Geest spontaan op heidenen is uitgestort die nog niet eens gedoopt waren. En dan moeten ze het ondenkbare bespreken of niet-besneden heidenen in de gemeenschap volwaardig meetellen”.
In dit verslag heb ik getracht mijn visie op de kerk in één zin te vatten: “De KvdN-Nederland wil een netwerk van nieuwe gemeenschappen laten ontstaan die vanuit de marge in de samenleving Christus representeren”. Deze zin heb ik toen ook kort toegelicht door iets meer te zeggen over de kernwoorden.
Nieuwe gemeenschappen. Wij geloven in de kracht van het samen-zijn, de kerk is een gemeenschap van discipelen van Jezus Christus. Het gaat daarin niet om individualistisch geloven. Met elkaar zijn we lichaam van Christus. Daarom denken we vanuit het collectief en niet vanuit het individu. In deze gemeenschappen wordt nu al iets zichtbaar van de nieuwe schepping in Christus. Maar tevens wachten wij als nieuwe gemeenschappen op de voltooiing in en door Christus.
Netwerk. De lokale gemeenschappen staan niet op zichzelf maar zijn met elkaar verbonden. Vorig jaar heb ik dit in mijn verslag verwoord als de interactie tussen de verschillende gemeentes. Maar deze interactie gaat ook over onze landsgrens. Wij zijn door onze kerkelijke organisatie verbonden met gelovigen in vele landen en verschillende culturen. Hierdoor ontstaat horizonsverbreding en relativering van eigen cultuurgebonden zienswijzen.
De marge van de samenleving. De kerk is door de secularisatie gemarginaliseerd. Ooit stond zij in het centrum van de samenleving, op het dorpsplein of in het centrum van de stad. Nu is zij verdreven naar de rand. Deze verandering vereist dat we niet alleen onze verwachtingen bijstellen, maar ook onze werkwijze. We zullen op een heel andere wijze mensen met het evangelie moeten bereiken. En we zullen moeten beseffen dat wij als navolgers van Jezus geroepen zijn om te dienen en niet om gediend te worden.
Christus vertegenwoordigen. Wat is dan onze taak? Zoals Jezus naar de aarde was gezonden om de Vader te laten zien aan de mensen, zo zijn wij gezonden om Jezus aan de wereld te laten zien. Dit is de eenheid waar Jezus in Johannes 17 voor bidt. Het gaat hierin niet om een onderlinge eenheid tussen mensen, maar een eenheid tussen ons en Jezus. “Laat hen allen één zijn , Vader. Zoals u in mij bent en ik in u, laat hen zo ook in ons zijn, dat de wereld gelooft dat u mij hebt gezonden” (Johannes 17:21). Daarom is het gebed zo belangrijk zoals ik in het eerste deel heb aangegeven. Jezus vertegenwoordigen we gezamenlijk door open gemeenschappen te bouwen waar de liefde van Christus aanwezig is (Johannes 13:34-35; 15:12-13). En zoals Jezus in de wereld is gekomen om hen die verloren zijn te redden (Johannes 3:16-17), en zoals de evangelist deze zending vergelijkt met het schijnen van licht in het duister (Johannes 1:4-5; 3:19-21) , zo is de kerk als licht gezonden in het duister van de wereld zodat verloren mensen gered worden.
Verder onderbouwde ik de noodzaak van missionair zijn door statistisch onderzoek dat ik had gedaan voor de missionaire netwerkgroep. Het groei percentage van onze landelijke kerk is gestaag aan het afnemen. “Als we kijken naar hoe de meeste van onze gemeentes gegroeid zijn dan blijkt de grootste toestroom te bestaan uit christenen uit andere kerken. Maar deze doelgroep is geslonken omdat er minder ontevreden christenen in andere kerken zijn. Dit verklaart mijns inziens de daling in de groeipercentages. Tevens zullen we moeten erkennen dat er ook bij ons een grote achterdeur is; velen hebben onze gemeentes ook weer verlaten, inclusief een groot percentage van onze eigen kinderen.”
Ook probeerde ik missionair zijn te verbinden met onze nadruk op heiliging. “Heiligmaking betekent dat gelovigen gevuld kunnen worden door de liefde van Christus die zijn leven heeft gegeven voor een ander. Dit werk van God in ons moet ook missionair gezien worden en niet als een programma van goddelijke zelfontplooiing. Het gaat er juist om dat Jezus in ons gezien wordt. Dat dit mogelijk is, is het optimisme van onze boodschap van Gods genade. Wij zullen ons moeten beseffen dat wij Gods heiligende werk nodig hebben om zelf te groeien in de liefde om zo met elkaar een voorbeeld te zijn en de wereld lief te hebben zoals God die lief heeft. En onze boodschap naar de mensen buiten is dat God ook hun leven kan veranderen. En zo mag ons spreken over onze theologische identiteit nooit los gezien worden van onze missie, en zullen we ook onze geloofsartikelen moeten plaatsen in deze missionaire context. We moeten niet zozeer onze theologie bespreken in de kerk maar deze uitleven buiten de kerk.”
2017
In het jaar 2016 ging veel van mijn aandacht uit naar het districtsgesprek over homoseksualiteit en de artikelenserie over menselijke seksualiteit. Ik heb me vaak afgevraagd of die tijdsinvestering het waard was. Het werd me duidelijk dat wij door dit ethisch dilemma de mogelijkheid kregen om onze mooie abstracte woorden en intenties heel concreet waar te maken. Ik ging het in gesprek zijn over dit ethische dilemma steeds meer zien als de test-case voor de toekomst van de kerk. Lukt het ons om te midden van de meningsverschillen toch samen kerk te zijn? Kunnen we tegenstellingen in de eigen gelederen overbruggen? Als we dit aankunnen dan hebben we als kerk een getuigenis in een polariserende wereld. Dan bestaat onze boodschap niet uit lege woorden.
Mijn denken over de missionaire kerk bracht me tot het belang van discipelschap, en deed me de missie statement van onze kerk, “Making Christlike disciples in the nations” opnieuw ontdekken. Discipelschap werd voor mij de weg om een missionaire kerk te worden, en niet een kerk met missionaire activiteiten. “Willen we missionair zijn dan is onderwijs een absolute voorwaarde. Als we uitgaan in de wereld en met van alles in aanraking komen, hebben we houvast nodig om niet met alle winden mee te waaien, en om de vragen die wij krijgen te kunnen beantwoorden. In het onderwijs gaat het niet om kennis maar om discipelschap. Wij zijn leerlingen van Jezus en zullen moeten uitdragen wat de Meester van ons vraagt. We moeten de missie van onze kerk meer onder de aandacht van onze eigen mensen brengen. Als wij ons richten op discipelschap worden wij een missionaire kerk”.
Conclusie
Alles teruglezend zie ik een duidelijke lijn in mijn denken. De verschillende verslagen wijzen allemaal eenzelfde kant op. Kernwoorden zijn missionaire beweging, netwerk van gemeenschappen, de kerk in de marge, discipelschap en heiliging. Ik hoop in de clusterbijeenkomsten in september 2017 een visiedocument te kunnen voorleggen waarin deze denklijn beknopt is omschreven en dat ons kan helpen in het nadenken over de toekomst van onze kerk in Nederland.
Tevens hoop ik in het komend najaar het districtsgesprek over homoseksualiteit af te sluiten. Er zullen nog twee artikelen komen, alsmede een afsluitende pastorale brief, waarin ook verder voortgebouwd wordt op de aangenomen resolutie CA-701 van de afgelopen General Assembly (zie mijn verslag over de algemene vergadering).
Tenslotte besef ik dat nu de tijd rijp is om meer te investeren in de vierde gewenste ontwikkeling – samenwerking met andere kerken en ons meer profileren naar buiten – die ik als leidraad van het district bij mijn verkiezing als landelijk leider heb meegekregen.
antonie holleman 