De Kerk van de Nazarener in Nederland is op 11 januari 1967 begonnen met zeven leden. Het verhaal begint in Bennebroek, net ten zuiden van Haarlem, waar in 1965 Hetty van Houweninge haar vriendin Jeanine van Beek voorstelde aan een huiskring waar zij deel van uitmaakte.
Deze huiskring was een kleine groep vrienden die actief betrokken waren in de Hervormde Kerk in Bennebroek en in het huis van Cor en Miep Holleman samenkwam. De andere leden waren Bob en Rita Seijlhouwer en Wim en Ria de Vries. De groep was zoekende naar een dieper geestelijk leven en bezocht bijeenkomsten van onder andere “Stromen van Kracht”. In het voorjaar van 1965 kreeg de groep bezoek van Jeanine van Beek, de vriendin van Hetty. Jeanine was in 1954 samen met haar ouders naar Nieuw Zeeland geëmigreerd en had daar de Kerk van de Nazarener leren kennen. Ze was nu terug in Europa om de kleine Kerk van de Nazarener in Duitsland te ondersteunen. De gesprekken over deze onbekende kerk maakten de groepsleden nieuwsgierig.
Verscheidene vrienden uit de kring deden verder onderzoek naar dat nieuwe kerkgenootschap. Hetty zocht Jeanine verschillende keren op en in de zomer van 1966 bezocht de familie Holleman de nieuwe Nazarener bijbelschool in Büsingen, Duitsland waar Jeanine als docent was aangesteld. In het najaar verbleven Miep en de drie kinderen op de school om de kerk nader te leren kennen. Wim en Ria de Vries gingen op bezoek bij de leider van de kerk in Duitsland, Jerry Johnson. De interesse in de kerk groeide verder aan tot de wens om ook zo’n kerk in Nederland te hebben.
Nadat Miep en de kinderen weer terug waren in Nederland, ging alles heel snel. Jerry Johnson bezocht de groep in januari 1967 en op 11 januari werden vijf mensen lid van de Kerk van de Nazarener. Samen met Cor en Miep, die deze stap al in Büsingen gezet hadden, waren er nu 7 mensen in Nederland lid van de Kerk van de Nazarener. Nog in diezelfde maand werd een eerste openbare dienst gehouden in een restaurant in Heemstede, waar Jan en Betty Spijkman aanwezig waren en zich later bij de kerk aansloten als achtste en negende lid.
Het was een kleine groep mensen zonder voorganger. Er werd ijverig gezocht naar iemand die aan deze groep leiding kon geven. Uiteindelijk voelde Cor Holleman de roepstem van God om zijn baan op te zeggen en zich te gaan geven aan dit beginnende werk. De internationale kerk was op haar beurt bereid in deze kleine groep te investeren. Er werd een groot pand aan de Zijlweg in Haarlem gekocht en na een verbouwing was er op de begane grond een kleine zaal voor kerkdiensten en op de bovenste twee verdiepingen woonruimte voor de familie Holleman. Op 4 juni 1967 werd de eerste officiële dienst aan de Zijlweg gehouden met Cor Holleman als prediker.
De kruiservaring
Het bovenstaande vertelt over de stappen die de mensen toen gezet hebben? Maar belangrijker zijn de overwegingen. Wat deed hen besluiten zich bij een buitenlandse kerk aan te sluiten en deze vervolgens in Nederland te introduceren? Ik wil dit toelichten door de geestelijke weg van Cor en Miep Holleman te beschrijven. De citaten komen uit een interview met Cor uit 1993.
Na hun huwelijk in 1958 gingen Cor en Miep in Bennebroek wonen, en vonden een nieuw geestelijk thuis in de Hervormde Kerk. „We hadden samen besloten om geen kerkelijk leven te leiden maar een christen-leven, een god-vruchtig leven, en dat de kerk waarin we dat deden minder belangrijk was dan het leven zelf. We waren op zoek naar een persoonlijke beleving en de zekerheid van het geloof“.
Eind jaren vijftig maakten ze kennis met “Stromen van Kracht”, een opwekkingsbeweging onder leiding van Karel Hoekendijk. Wat hen aantrok was de nadruk op de kracht van de Heilige Geest om het christelijke leven te leiden waar zij zo vurig naar streefden. De vervulling met de Heilige Geest werd de oplossing voor alle problemen. Goddelijke kracht was beschikbaar en verhief het persoonlijke geloofsleven tot een hoger niveau met de daarbij behorende wonderen en tekenen.
Geleidelijk kwam de teleurstelling. „Profetieën klopten soms niet; spreken in tongen kreeg iets overbodigs, het was niet meer sprankelend en vaak een kopie van wat anderen hadden gezegd. De wonderen waren soms moeilijk te verifiëren. Ook kwam er schroomvalligheid om zo luid over de dingen te spreken zoals we in het begin deden. De bodem viel er een beetje onderuit, en we werden wat stiller. We zijn Stromen van Kracht dan ook via de achterdeur uitgegaan, met veel meer vragen dan toen we kwamen“.
Naast twijfel was er eveneens een verdiept verlangen naar de ontmoeting met God. „We ervaarden desondanks dat we gegrepen waren zonder te begrijpen“. In deze periode, in 1962, maakten Cor en Miep kennis met de “Noorse Broeders”, een geloofsgemeenschap die in de jaren vijftig vanuit Noorwegen ook in Nederland wortel had geslagen en veel nadruk legde op de mogelijkheid van overwinning op bewuste zonden.
„De Noorse Broeders hebben me duidelijkheid gegeven met betrekking tot het kruis. Het kruis van Christus is niet alleen de som van tegenslagen, moeilijkheden en lijden, maar eveneens een symbool van de aanvaarding van het leven van Christus zelf. Het kruis, zo werd me duidelijk, is een moment, een teken van ondergaan en herrijzen met Christus. Ik begon in te zien dat het kruis opnemen en jezelf verloochenen een mens leidt op een weg die onbekend is, en waar niet alles meer is na te rekenen. Tot dan toe was de vervulling met de Heilige Geest altijd een overgave geweest aan een duidelijk omlijnd plan en een heel duidelijke werkwijze, maar nu begon overgave iets anders te worden. Ik was op een punt gekomen waar ik zelf gekneed moest worden door de Heilige Geest“.
De Noorse Broeders waren slechts voor korte tijd gezellen op de zoektocht van Cor en Miep. Ondanks de waardering voor een hele praktische vroomheid hadden Cor en Miep toch het gevoel dat het klimaat neigde naar een werkheiligheid. Uiteindelijk verlieten ze na ongeveer een jaar de Broeders.
In 1962 lag hun zoon Antonie van 1 jaar in het ziekenhuis als gevolg van een ongelukje in huis. „Het beste van onszelf, ons kind, lag in het ziekenhuis, en tot het laatste toe probeerden we alle geestelijke instrumenten uit, die we ons in die jaren hadden eigen gemaakt, zoals het handen opleggen, spreken in tongen, profetie. We lieten het allemaal los op die situatie zonder dat we ook maar enigszins vorderden. Toen was het moment aangebroken om heel daadwerkelijk ons op radicale wijze over te geven. Het was niet een overgave om iets te bereiken, maar een overgave waarmee we een eind maakten aan onze drang naar zelfhandhaving. Ook was het een loslaten van Antonie, ons kind, alles wat we hadden; we konden het niet meer aan en moesten hem aan God toevertrouwen“.
Deze crisis dreef Cor en Miep tot een volkomen overgave aan God. „Het was een zondagmiddag, 9 september 1962, dat Miep en ik afzonderlijk hebben gebeden. Mijn gebed heb ik toen ook opgeschreven en de datum erbij gezet, omdat ik wist dat er iets vastgelegd moest worden. Er moest iets landen in de wereld van tijd en ruimte. Het had te lang gezweefd, het was te lang vaag geweest. Je kan vele keren ’s nachts bidden: ’Heer, ik geef me aan u over’, en de andere morgen opstaan en jezelf afvragen of het wel echt was. Dat heb ik op die dag doorbroken. Het was een briefje, heel eenvoudig geschreven, met de tekst erbij van Romeinen 12:1. Op dat briefje heb ik opgesomd, voor zover woorden en mijn begrip dat toelieten, wat ik onder overgave verstond. Alles! Dat is voor mij het vaste punt geworden“.
„Het was een haast ontnuchterende en weinig emotionele ervaring, behalve dan dat er vrede in ons hart kwam; nu is er niets meer wat we achter gehouden hebben. Een gevoel van opluchting. Ik kan niet zeggen dat er iets in ons hart neerdaalde, of ons leven binnenkwam zoals een onuitsprekelijke vreugde. Het had iets van een gelatenheid met een diepe ondertoon van bedroefdheid; dat het zo ver moest komen, dat we zo taai geweest zijn. Het was geen triomfantelijk gevoel. Veel meer rust en vrede gepaard met verwondering. Dit punt noemden wij onze kruiservaring. Voor zover wij konden overzien had het niets met vervulling met de Heilige Geest te maken of heiliging. Vanuit die optiek hebben wij er niet naar gekeken. Het was een kruiservaring, dat was de enige dogmatische of bijbels-theologische omschrijving die wij hanteerden“.
Deze ervaring luidde een nieuwe en stille periode in. Hun “gemeente” was een kleine groep van vrienden die eveneens zoekende waren. „We waren volkomen ontnuchterd en teleurgesteld in wat er overal verkondigd werd. Overal werd aan dit punt voorbijgegaan dat wij als het hart van het christelijke leven hadden ervaren. We hadden nieuwe oren gekregen, waarmee iedere boodschap werd onderzocht. Was er geen erkenning met betrekking tot de kruiservaring dan hoefde het al niet meer voor ons. Dit bracht ons in een eenzame periode. Ik vertrouwde bijvoorbeeld geen enkel boek meer, bang dat ik weer op een bepaald spoor gezet zou worden. Ik wilde me laten leiden door de Heilige Geest. Ik las avond aan avond alleen maar de Bijbel en stelde mezelf vragen, biddende dat de Heilige Geest mij de betekenis van die woorden zou schenken“.
Aan deze periode kwam een einde toen Cor en Miep in 1965 hoorden van de Kerk van de Nazarener. Zij herkenden hun ervaring in de theologie van de kerk. Hun kruiservaring hadden Cor en Miep nooit in een bepaald theologisch kader geplaatst, maar hadden het verstaan als een incidentele ervaring die uit een specifieke situatie was voortgekomen. Het gesprek met Jeanine van Beek reikte hen een theologisch kader voor hun ervaring aan. „We concludeerden dat we op een kruispunt waren gekomen en dat we ons moesten afvragen wat dit te betekenen had. We hadden veelvuldig gebeden naar wat voor een kerk of geloofsgemeenschap we als gezin moesten gaan. Deze ontmoeting lag voor ons in het verlengde van die gebeden. Het was een hele blijde en verrassende ontmoeting“.
antonie holleman 