De muur

De geschiedenis kent vele muren. Van de Chinese muur tot de Berlijnse muur, van het IJzeren Gordijn tot bordjes met “Whites only” of het opplakken van een Jodenster. Muren zorgen voor scheiding. Ze voorkomen dat mensen binnen komen of dat mensen weggaan. Iedereen die wel eens in Berlijn is geweest, weet hoe een muur een stad kan ontwrichten. De kortstondige gezinsherenigingen tussen familieleden uit Noord- en Zuid-Korea die sinds 2000 mogelijk zijn, laten iets zien van de tragedies die muren veroorzaken. Muren maken heel vaak kapot.

Muren zorgen niet alleen voor scheiding. Ze beperken ook het zicht, zowel in letterlijke als figuurlijke zin. We hebben geen goed zicht op wat er aan de andere kant van de muur gebeurt, en ook geen contact meer met de mensen aan die andere kant. Het gevaar is dat we dan onze eigen voorstellingen gaan ontwikkelen over hoe de mensen aan de andere kant zijn. De mensen die door een muur worden tegengehouden om ergens uit weg te trekken, gaan zich beelden vormen over hoe mooi het aan de andere kant wel moet zijn. De mensen die door een muur anderen willen verhinderen om binnen te komen, gaan vaak negatief denken over die mensen aan de andere kant om het bestaan van de muur te rechtvaardigen. In deze voorbeelden is het heel moeilijk scheiding te maken tussen feit en verbeelding.

Muren zijn niet alleen zichtbare scheidingslijnen. Ze kunnen ook onzichtbaar aanwezig zijn in ons denken. De zwarte-pieten-discussie die nu elk jaar in Nederland gevoerd wordt, laat zien hoe denkbeelden voor een enorme polarisatie kunnen zorgen. Emoties lopen dan heel hoog op en vijandsbeelden ontstaan die op hun beurt voor een loopgravenoorlog zorgen. Een goed constructief gesprek lijkt nauwelijks mogelijk te zijn. Ons beeld over buitenlanders, vluchtelingen, daklozen, “tuig van de richel” of welke benaming we ook gebruiken, kan ook scheiding voortbrengen.

Paulus heeft het in zijn brieven ook over een scheidingsmuur die vijandschap veroorzaakte. Hij doelt hiermee op de scheiding tussen Joden en heidenen, die door de wet in stand werd gehouden. Een muur in het hoofd van de mensen maakte dat zij afgezonderd van elkaar leefden. Maar Christus is gekomen om die muur af te breken. “Want hij is onze vrede, hij die met zijn dood de twee werelden één heeft gemaakt, de muur van vijandschap ertussen heeft afgebroken” (Efeziërs 2:14). Dat het afbreken van de muur niet automatisch betekent dat de beide groepen elkaar direct vinden, wordt duidelijk in de worsteling van de kerk in Handelingen, waar geprobeerd wordt om tot een gemeenschap te komen waarin Joden, Samaritanen en heidenen als gelijkwaardig worden gezien. Het realiseren van wat Christus mogelijk heeft gemaakt gaat niet zonder discussie en heeft tijd nodig.

De kerk heeft een boodschap die alle mensen als gelijkwaardig ziet. Alle mensen zijn schepselen van God en alle mensen schieten te kort in het navolgen van Gods richtlijnen en zijn dus even afhankelijk van Gods vergeving in en door Christus. Dit maakt alle mensen één, zoals Paulus in de eerste drie hoofdstukken van Romeinen beschrijft. Elk denken dat scheiding brengt tussen mensen op grond van nationaliteit, etniciteit, geslacht, intellect, status en voorkomen gaat in tegen de boodschap van het evangelie.

In de kerk zal deze boodschap van het evangelie handen en voeten moeten krijgen in een inclusieve gemeenschap, waar in Christus alle muren die in de wereld scheiding brengen weg vallen. Omdat ook wij door de wereld en haar vele muren beïnvloed worden, is dit een flinke opgave. Net als de kerk in Handelingen gebeurt dit niet zomaar.

Maar wat voor een impact kan de kerk hebben als de polarisatie, die samenlevingen kapot maakt, in haar gemeenschap verdwijnt? Als mensen die zich in een hokje weggezet en afgeschreven voelen, in een Christelijke gemeenschap hun waardigheid weer ervaren. Als mensen naar wie nooit geluisterd wordt, in een gemeenschap weer gehoord worden.

Maar kunnen we zo’n gemeenschap vormen? Of zitten er ook in óns denken te veel muren? Misschien moet er voor het wonder van de verdubbeling van de impact van de kerk eerst een wonder in ons eigen denken plaats vinden. Misschien moeten eerst de muren in ons eigen denken afgebroken worden. Ziet u de muren die in onze gemeenschappen nog aanwezig zijn? Heeft u zicht op die muren in uzelf en in uw eigen gemeenschap? Staat u ervoor open, dat de Geest u de kracht geeft om die muren te slechten, zodat wij een baken van hoop kunnen zijn in een gepolariseerde wereld?